Sremska Mitrovica – Posle niza pokušaja, tokom druge polovine XIX i većeg dela prve polovine XX veka, neposredno nakon završetka Drugog svetskog rata, 1946. godine, osnovana je muzejska ustanova pod nazivom Gradski muzej Sremska Mitrovica.
Osnivanje muzeja u Sremskoj Mitrovici usko je vezano za arheološke nalaze iz vremena rimskog grada Sirmijuma, koga je Amijan Marcelin (oko 330-400.g.n.e.), poslednji veliki rimski istoriograf, nazvao ,,mnogoljudnom majkom gradova’’ – urbium matris populosae et celebris.
Međutim, sticajem društvenih okolnosti u formiranju muzejske ustanove odlučujući faktor su bili istorijski spomenici crkvenih obreda. Prvog maja 1946. godine u „Maloj crkvi” otvoren je Muzej crkvene umetnosti (MCU), jedan od prvih te vrste u Demokratskoj Federativnoj Jugoslaviji, sa ceremonijalnim otvaranjem 30. juna iste godine.
Na osnovu Uputstva Odeljenja za prosvetu Glavnog izvršnog odbora Autonomne Pokrajine Vojvodine od 2. novembra, kojim je regulisana i muzeološka problematika, 23. novembra 1946. osnovan je Gradski muzej u Sremskoj Mitrovici, kao muzej kompleksnog tipa sa arheološkom, etnografskom, istorijskom, umetničkom i prirodnjačkom zbirkom.
