Sve više građana Srbije, posebno starijih od 50 godina i sa ozbiljnim zdravstvenim problemima, obraća se PIO fondu i centrima za socijalni rad sa pitanjem: da li imam pravo na invalidsku penziju ili neku drugu vrstu pomoći? U društvu u kojem je radna sposobnost često ugrožena dugotrajnim bolestima, povredama na radu ili teškim životnim uslovima, razumevanje prava iz oblasti invalidskog osiguranja postaje ključno.
Invalidska penzija: pravo, a ne privilegija
Prema podacima Republičkog fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje, invalidsku penziju u Srbiji trenutno prima više od 227.000 građana. Prosečan iznos invalidske penzije u januaru 2025. godine iznosio je oko 46.500 dinara. Međutim, iznosi značajno variraju u zavisnosti od kategorije osiguranika – bivši zaposleni u proseku primaju oko 43.000 dinara, a bivši poljoprivrednici manje od 21.000 dinara mesečno.
Pravo na invalidsku penziju može se ostvariti isključivo u slučaju kada se utvrdi potpuna radna nesposobnost, a procedura uključuje procenu lekarske komisije i obavezno prekidanje radnog odnosa. Penziju je moguće ostvariti i ako je invalidnost posledica povrede na radu ili profesionalne bolesti, dok se za ostale slučajeve zahteva najmanje pet godina radnog staža – osim za mlade osiguranike, za koje važe povlašćeni uslovi.
Životne priče i pitanja građana
U praksi, brojni građani ostaju zbunjeni. Među njima je i Dragana iz okoline Beograda, stara 48 godina, sa preko 20 godina staža i teškim zdravstvenim stanjem. Njena situacija ukazuje na potencijalno ostvarivo pravo na invalidsku penziju, ali, kako kaže, nije sigurna kome da se obrati i kako da započne proceduru.
S druge strane, Nikolina iz Novog Sada, dvadesetogodišnjakinja sa 70% invaliditeta i malim detetom, pita da li kao roditelj ima neka dodatna prava. Iako ne ispunjava uslove za penziju, ima pravo na dečji dodatak i pomoć za dete sa smetnjama u razvoju, a i za sebe može tražiti nadoknadu za telesno oštećenje ili socijalnu pomoć.
Tu je i Mića iz sela kod Zrenjanina, 59-godišnjak bez radnog staža, ali sa 70% telesnog oštećenja. On nema pravo na invalidsku penziju, ali Centar za socijalni rad može mu priznati pravo na tuđu negu i pomoć, kao i novčanu socijalnu pomoć.
Građani često nisu informisani da i povrede na putu do posla, kao i na službenom putu ili prilikom spasavanja ljudi, mogu predstavljati osnov za invalidsku penziju. Takođe, profesionalne bolesti, kao što su bolesti pluća kod rudara ili mišićno-koštani poremećaji kod građevinskih radnika, mogu se priznati kao osnov za ostvarivanje prava.
Procedura i dokumentacija
Za podnošenje zahteva potrebno je dostaviti:
- Nalaze lekara i specijalista
- Opis poslova koje je obavljao osiguranik
- Potvrdu o prekidu radnog odnosa
- Lične dokumente i dokaz o stažu
- Za povrede – prijavu o povredi na radu
Konačnu odluku donosi Komisija za veštačenje invalidnosti, a postupak vodi PIO fond. Preporučuje se da građani zatraže savet od stručnjaka ili podnesu zahtev uz pomoć pravnog zastupnika.
Prava i kada nema penzije
Građani bez dovoljnog staža i bez mogućnosti za invalidsku penziju nisu bez pomoći. Imaju pravo da se obrate centrima za socijalni rad i ostvare prava na:
- Novčanu socijalnu pomoć
- Dodatak za pomoć i negu drugog lica
- Pomoć za telesno oštećenje
- Dodatke za decu sa smetnjama u razvoju
Prava osoba sa invaliditetom u Srbiji su zakonski zagarantovana, ali ostvarivanje tih prava često zavisi od informisanosti i upornosti građana. Svaki slučaj je specifičan, a procedura može biti složena. Ipak, važno je znati da niko ne bi smeo da ostane bez podrške.
Ako imate sumnju u svoje pravo, obratite se PIO fondu, centru za socijalni rad ili pravnoj službi – jer vaša prava ne smeju da ostanu neostvarena.
