Skrivena u stenama Fruške gore, nedaleko od manastira Bešenovo i Letenke, stoje tajanstvene pećinske ćelije, poznate među meštanima kao isposnice ili Kozje stene. Ove male, skromne pećine vekovima su čuvale tišinu, molitvu i duhovnu osamu monaha koji su ovde tražili mir daleko od sveta.
Pećinska vrata, isklesana u stenama, danas izgledaju kao portali u neki drugi vek. Zidovi su prekriveni stotinama urezanih natpisa, imena, godina, a ponekad i kratkih poruka. Nažalost, mnogi od ovih zapisa nisu iz davne prošlosti, već su delo savremenih posetilaca koji žele da ostave „trag“, ne shvatajući da time uništavaju jedinstveno kulturno nasleđe.
- 15. i 16. vek — Nastanak prvih pećinskih ćelija, povezano sa dolaskom monaha sa Kosova i juga Srbije, koji su bežali pred osmanskom vojskom.
- 17–18. vek — Korišćene kao isposnički stanovi gde su monasi provodili godine u molitvi i samoći.
- 19. vek — Povremeno korišćene kao skloništa pastira i putnika.
- 20. vek — Postaju popularne među planinarima i hodočasnicima, ali pojavljuju se prvi vandalizmi.
- 21. vek — Danas se prepoznaju kao zaštićeni spomenici koji zahtevaju očuvanje.
Rakovačka isposnica — Isposnica Isaije Parivodskog
Posebno mesto među ovim ćelijama zauzima Rakovačka isposnica, poznata i kao Isposnica Isaije Parivodskog, koja se nalazi u neposrednoj blizini manastira Rakovac.
Uklesana u meku krečnjačku stenu, okružena gustom šumom i izdvojena od naselja, očuvana je gotovo u izvornom stanju. Ovo je jedina isposnica u Vojvodini i predstavlja zaštićeni spomenik kulture. Izgradili su je monasi Rakovačkog manastira u 18. veku.
U crkvenim knjigama zabeleženo je ime jeromonaha Isaije Parivodskog, koji je prema natpisu iz 1771. godine bio prvi zabeleženi podvižnik koji je ovde proveo poslednje godine života. Ulaz isposnice okrenut je ka severu, a unutrašnji prostor, nepravilnog pravougaonog oblika, osvetljava uski prozor. Na istočnom zidu nalazi se niša sa klupom koja je služila kao oltar, dok su na južnom zidu dve plitke niše. U prostoriji može boraviti samo jedan kaluđer.
Kako do Rakovačke isposnice?
Rakovačka isposnica se može posetiti kao deo izleta koji uključuje Orlove stene, Srneći vodopad i pećinu Beli Majdan.
Najpre kolima stižete do Rakovca, gde se nalazi pećina Beli Majdan, mesto odakle mnogi kreću peške. Od parkinga kod manastira do pećine potrebno je oko 5–10 minuta hoda.
Od pećine dalje nastavljate pešice markiranom stazom kroz šumu, u trajanju od oko pola sata. Staza kreće blagim usponom, prolazi pored nekoliko kuća, a zatim ulazi u gustu šumu. U jednom trenutku staza se račva — važno je držati levu stranu.
Kako se približavate, staza postaje uža, a na mestima se prolazi kroz prirodni „tunel“ od rastinja, zbog čega je potrebno povremeno pognuti se. Ova mistična atmosfera dodatno naglašava osećaj da dolazite do mesta izvan svakodnevnice.
Praktični saveti za planinare
Krenite ujutru, kada je temperatura prijatna.
Obavezna je čvrsta obuća i štapovi za hodanje.
Ponesite vodu i laganu užinu.
Ne ulazite po kišnom vremenu zbog klizavog terena.
Ne ostavljajte smeće, ne urezujte natpise.
Ako idete prvi put, preporučuje se vodič ili društvo.
Važan apel
Urezivanje imena i grafita u stene zakonom je zabranjeno i predstavlja direktno uništavanje kulturne baštine. Očuvanje ovih mesta znači čuvanje dela našeg duhovnog i istorijskog identiteta.
