Sremska Mitrovica – Na lokalitetu Glac, svega četiri kilometra severno od Sirmijuma, arheološka istraživanja koja se sprovode u saradnji Muzeja Srema i Arheološkog instituta iz Beograda donose nova saznanja o rimskom nasleđu Srbije. Ovaj značajan lokalitet otkriva bogate arhitektonske ostatke za koje stručnjaci veruju da pripadaju palati cara Maksimijana Herkulija.
Prema istorijskim izvorima, Sirmijum je bio jedan od četiri glavna grada Rimskog carstva, a istovremeno i rodno mesto deset rimskih careva. Maksimijan Herkulije, jedan od najvažnijih rimskih imperatora iz perioda kasnog III i ranog IV veka, navodno je upravo na ovom mestu sagradio luksuznu palatu. Pronađeni podni mozaici, keramičke posude, rimski novčići, kao i građevinski materijali poput skupocenog mermera i crvenog porfira, svedoče o raskošnosti ovog kompleksa i njegovoj važnosti.
Dr. Stefan Pop-Lazić iz Arheološkog instituta u Beogradu, vođa istraživanja na lokalitetu Glac, dao je detaljan uvid u značaj i tok istraživanja na ovom prostoru:
„Glacov salaš predstavlja samo jedan deo Sirmijuma, carskog rimskog grada, koji se i danas nalazi kod Sremske Mitrovice. Ovo područje, koje je postojalo u 4. veku, sadrži ostatke palate koju je izgradio car Maksimijan Herkulije, koji se rodio upravo ovde, u Sremskoj Mitrovici, odnosno u drevnom Sirmijumu. Nastavljamo višegodišnja istraživanja, koja se sprovode u saradnji sa Arheološkim institutom u Beogradu i Muzejom Srema. Ovo je naša šesta istraživačka kampanja, i ove godine smo fokusirani na zapadni deo lokaliteta, gde verujemo da se nalazio glavni ulaz u kompleks.
Prema ovogodišnjim istraživanjima, sve ukazuje na to da je glavni ulaz u palatu bio s pravca reke Save. Trenutno istražujemo taj deo i očekujemo rezultate. Do sada smo iskopali tri stuba i jedno veliko dvorište, površine preko 1500 kvadratnih metara. Ovi podaci su potvrđeni geofizičkim istraživanjima sprovedenim 2019. godine, a sada detaljno proučavamo ono što je tada otkriveno na geofizičkim snimcima i identifikujemo arhitektonske elemente, poput stubova, podova i drugih struktura,“ izjavio je dr Pop-Lazić.
Dr. Pop-Lazić dalje objašnjava da prisustvo specifičnih materijala, poput crvenog porfira, snažno ukazuje na carski karakter objekta:
„Najznačajniji je carski porfir iz Egipta, crveni porfir, što nam potvrđuje da je ovo carska palata Maksimijana Herkulija, koji se pominje u istorijskim izvorima. Kamen koji ste imali prilike da vidite ukazuje na to da je ovo carska palata, jer bi korišćenje takvog kamena za dekoraciju bilo rezervisano isključivo za carske svrhe.“
On dodaje da su istraživači otkrili ostatke naselja iz latenskog perioda Kelta iz kraja prvog veka pre nove ere, ispod nivoa carske palate.
Prva otkrića na lokalitetu Glac datiraju još iz kraja XIX veka, kada su na imanju Petra Glaca, po kome je lokalitet i dobio ime, otkriveni ostaci antičkih građevina. Kasnijim istraživanjima, uključujući ona sprovedena 2014. i 2019. godine, geofizička merenja su pokazala da se kompleks prostire na više od šest hektara. Prema najnovijim saznanjima, arheolozi su istražili samo deo kompleksa, što znači da Glac još uvek krije mnoga tajanstva prošlosti.
Lokalitet Glac proglašen je arheološkim parkom 2019. godine, čime je ovaj prostor dobio dodatnu zaštitu i potencijal da postane turistička atrakcija. Arheolozi su do sada identifikovali glavne delove kompleksa, uključujući prijemnu avlu sa mozaikom od preko 450 kvadratnih metara i niz prostorija koje su bile ukrašene mermerom uvezenim sa Mediterana.
Dosadašnja istraživanja na Glacu pružaju izuzetne uvide u istoriju rimskog perioda na prostoru Srbije. Ovaj lokalitet ne samo da potvrđuje važnost Sirmijuma kao jednog od najvećih gradova Rimske imperije, već i osvetljava kulturno nasleđe Sremske Mitrovice.
