Sremska Mitrovica – Danas je i zvanično otvorena izložbena postavka pod nazivom “Istorijska uloga Kazneno – popravnog zavoda i stradanje Srba u dva svetska rata – Zapečaćene sudbine”.
Postavka je otvorena u okviru sremskomitrovačkog Kazneno popravnog zavoda, a posetioci mogu da je posete svakog dana od 09:00 do 14:00 časova.
Otvaranju postavke prisustvovao je pored upravnika Zavoda Aleksandra Alimpića, njegovog zamenika Nebojše Draganovića i direktor Uprave za izvršenje krivičnih sankcija Dejan Carević.
„Velika je čast u privilegija direktora uprave za izvršenje krivičnih sankcija da u vreme svog mandata ima jedan ovakav događaj, zbog toga sam veoma zahvalan zaposlenima u Kazneno popravnom zavodu Sremska Mitrovica predvođenim upravnikom Aleksandrom Alimpićem, kao i umetnicima koji su radili na kreiranju i izradi ove izuzetne postavke, a sve sa ciljem da sačuvaju od zaborava veoma važan segment naše istorije. Postavka na jedan upečatljiv način svedoči o stradanjima nevinih žrtava, žene, dece, omladine za vreme Austrougarske monarhije i zloglasne Nezavisne Hrvatske i na autentičan način govori o svireposti zločina koji su sprovođeni nad našim stanovništvom, nad Srbima. Svi mi znamo da zatvori često umeju da budu riznica bogate istorijske građe, ovo se posebno odnosi na zavode kakav je Sremska Mitrovica za koji danas možemo da kažemo da ima viševekovnu tradiciju. Svi koji su učestvovali u postavci ove izložbe su pokazali državi da na veoma odgovoran način rukuju sa vrednom istorijskom građom, a pored toga su i na najbolji način odali poštu nevino postradalim žrtvama koje su svoje kosti ugradili u temelje moderne države Srbije“, rekao je Carević prilikom obilaska postavke.
Izložba je urađena na osnovu dokumentacije koja se koristi za pisanje monografije Kazneno popravnog zavoda u Sremskoj Mitrovici koju priprema uprava Zavoda.
Ideja je da se prikaže mitrovačka kazniona kao sastavni deo istorijskog vihora koji je prošao kroz grad na Savi, istorijskog giganta od samog osnivanja kaznione 1895. godine sa svim svojim specifičnostima. Pored istorijskih događaja vezanih za sudstvo, presude i kazne, izložbena postavka ukazuje i na periode u kojima je mitrovačka kazniona korišćena kao neka vrsta logora i stratište srpskog naroda u vreme austrougarske vladavine, kao i u vreme Drugog svetskog rata kada su zatvorom rukovodili NDH i nemački Gestapo.
„Pet godina aktivno radimo na pripremi materijala za monografiju Zavoda u kojoj će se naći sve ono što se dogodilo u njemu događalo u periodu od 1895. godine, pa do dana današnjeg. Jedan deo monografije smo već završili i prva knjiga će biti objavljena najverovatnije u martu mesecu naredne godine“, rekao je Draganović.
On je dodao da tokom prikupljanja građe za monografiju nismo očekivali da će naći sve podatke koji su prikazani u okviru postavke.
„Naša prvobitna zamisao je bila da prikupimo podatke vezane za istorijsku ulogu Zavoda, međutim radeći po arhivima kako u Srbiji, tako i u Sarajevu, Vukovaru, Zagrebu došli smo do nekih vrlo značajnih podataka koji govore o stradanju Srba tokom dva svetska rata. Kada sam upravniku Alimpuću na to ukazao on je došao na ideju da uradimo jednu izložbenu postavku koja će sve to da ovekoveči i da ostane narednim generacijama kao podsetnik na to šta se sve dešavalo iza ovih zidina. Najviše smo se bazirali na period vladavine Austrougarske, tada je upravnik Zavoda bio Šiđanin Milan Kostić koji je vodio dnevnik, tako da smo mi na osnovu njegovih autentičnih zapisa saznali dosta o tome šta se ovde događalo. Veliki broj ljudi je bio zatvaran i to ne samo ratnici, borci i ranjenici, nego i žene, deca. Neki od njih su dalje slati u logore, a delom ostavljani u Mitrovici gde su masovno umirali“, priča Draganović i napominje da je u nekim trenucima u Zavodu bilo smešteno i preko 5.000 ljudi, a njegova kapacitet u tom periodu bio je 1.000 lica.
Od autentičnih eksponata, Draganović, je na primer izdvojio slike mučenja Srba i njihovo odvođenje na gubilište na prostoru sadašnjeg Spomen groblja, zatim bukagije, kao i vešala.
Izložbena postavka ima četiri celine:
Prvi deo u kome se nalazi postavka posvećena stradanju Srba u periodu od 1901. do 1918. godine kada je zatvorom upravljala Austrougarska. Austrougarska vlast je u zatvor dovodila zarobljenike i civile – žene, decu, ranjene borce iz Bosne, Mačve i Srema i deportovali ih dalje u logore po Austrougarskoj.
Drugi deo postavke odnosi se na izvršenje smrtnih kazni u Kraljevini Jugoslaviji imajući u vidu da se u njenim severozapadnim delovima (današnja Hrvatska, Slovenija, Bosna i Hercegovina, Vojvodina) primenjivalo austrijsko pravo po kome su smrtne kazne izvršavane vešanjem.
Najpotresniji, treći deo izložbene postavke jeste onaj koji svedoči o stradanju Srba u leto 1942. godine kada je ovim zatvorom upravljala takozvana NDH koja je imala najsurovije metode ubijanja nedužnih srpskih civila poput bacanja u živi kreč.
Četvrti deo posvećen je poznatim političkim zatvorenicima (Žarko Zrenjanin, Oskar Davičo, Josip Kraš, Janko Veselinov Žarko, Đurađ Đuro Pucar, Rade Končar, Milovan Đilas, Moša Pijade i drugi…).
„Cilj kojim sam se rukovodio kod ove postavke bio je da prikažem da mi Srbi nismo isključivo i samo genocidan narod kako nas sadašnja istorija pokušava prezentovati, posebno u evropskim zemljama, nego da su Srbi kroz dva svetska rata prevashodno dosta stradali. Kada smo prikupljali istorijsku građu za monografiju, došli smo do frapantnih saznanja koja se odnose upravo na to stradanje. Baš zato, a podstaknut i motivisan natpisima van granica Srbije, gde smo deklarisani kao genocidan narod želelo sam da prikažemo jednu istinu baziranu na istorijskim činjenicama, mi Srbi jesmo ratovali, ali uvek na našoj teritoriji i da, jesmo mnogo stradali. Zabrinjava me činjenica da naša deca ne uče o tome, da ne znaju da smo po broju stradalih u Prvom svetskom ratu u odnosu na broj stanovnika prvi, a među prva tri naroda u stradanju u Drugom svetskom ratu“, rekao je upravnik Alimpić prilikom otvaranje postavke.
On je dodao da je još jedan od njegovih ciljeva da postavku obiđe što veći broj đaka, prvenstveno srednjoškolaca.
„Mi moramo da se trudimo da približimo istoriju i kažemo našoj deci ono što ne piše u knjigama koje oni čitaju, ovo je knjiga koju smo mi pisali, ovo su činjenica, ovo je istorija, a ja sam tu da se postaram da se ona ne zaboravi. Oprostićemo, jer to je ljudski, ali zaboraviti nikada nećemo“, poručio je na otvaranju postavke Alimpić.
On je pozvao sve građane Sremske Mitrovice, ali i čitave Srbije da obiđu izložbu. Ulaz na istu je slobodan u naredna dva meseca i to u periodu od 09:00 do 14:00 časova.
Namera uprave Kazneno – popravnog zavoda u Sremskoj Mitrovici je da ova jedinstvena izložbena postavka postane deo turističke ponude grada. Povodom toga potpisan je ugovor o poslovno – tehničkoj saradnji sa muzejom u Sremskoj Mitrovici.
Izložbena postavka je urađena na srpskom i engleskom jeziku.
